“Mijn kinderen zeiden weleens: ‘Was hij maar onder een auto gekomen of ziek geweest, dan was het makkelijker geweest om over hem te praten’.”
Na een zelfdoding worstelen nabestaanden naast verdriet ook vaak met schaamte en schuldgevoelens. Bij Anne voerde dat de boventoon toen haar man in 1994 suïcide pleegde. “Zijn depressie had een ander mens van hem gemaakt dan de man waar ik ooit mee getrouwd was. Dat ik vlak voor zijn zelfdoding soms aan onze had getwijfeld, maakte het rouwen heel gecompliceerd. Pas jaren later kwam er ruimte voor rauwe rouw en diep verdriet.”
Ik was 33 toen de vader van mijn kinderen suïcide pleegde. Het jaar ervoor had hij een zware depressie, twee keer een psychotische fase en dat trok een zware wissel op ons gezin. Het leidde bij mij tot twijfels over de relatie. Was dit wel veilig voor de kinderen, toen nog maar een paar jaar oud? Waar deed ik goed aan, weggaan of blijven?
Verstoorde rouw
Die twijfel aan onze relatie heeft na zijn dood voor veel verwarring gezorgd. Niet alleen bij mijzelf, maar ook bij familie en vrienden. Uit schuldgevoel wilde ik me het liefst maandenlang verstoppen. Dat heeft vanaf het begin voor verstoorde rouw gezorgd. Bij verstoorde rouw blijf je in een bepaalde fase van het rouwproces hangen, waardoor je uiteindelijk vastloopt. Natuurlijk was er ook een diep verdriet over het verlies van de man waar ik zoveel van heb gehouden, maar ik gunde mezelf geen rouw. Had ik niet? Als ik toch? Wellicht dan? Vragen waar geen antwoord op kwam.
Ik kreeg een nieuwe relatie en ging door. Voor de kinderen, voor een nieuwe toekomst. Schuld en schaamte waren diep weggestopt, en daarmee mijn diepe verdriet ook. Pas jaren later, toen die relatie uitging, de kinderen volwassen waren en ik weer alleen woonde, kwam er ruimte voor rauwe rouw. Na vijftien jaar kreeg ik nachtmerries, dromen, beelden over de trein die over hem heen reed. En over mijn lange, eenzame weg daarna. Het leven was doorgegaan, mijn verdriet was bevroren en kwam er in alle hevigheid uit toen ik er ruimte aan gaf. Na een maand of drie werd het zachter. Kwamen de liefdevolle tranen. Van diep gemis, van een liefdevolle relatie die zo pijnlijk en abrupt op een gruwelijke manier eindigde.
Nu is algemeen bekend dat praten helpt bij rouwverwerking. Uitspreken wat je voelt, tot in de meest gruwelijke details. In de jaren 90 was dat besef er niet zo. Ik kon het er wel met vrienden over hebben, maar besprak de heftige beelden die zich aan mij opdrongen niet. Mijn kinderen zeiden weleens: ‘Was hij maar onder een auto gekomen of ziek geweest, dan was het makkelijker geweest om over hem te praten’. Natuurlijk ben je vrij om het over suïcide te hebben, maar het is geen makkelijk onderwerp. Je ziet mensen schrikken als je het noemt. Het medeleven is ook voorzichtiger. Mijn ouders zijn allebei aan kanker overleden en toen waren de reacties echt anders. Er werd volop medeleven getoond, er werden fijne woorden gesproken. Na de dood van mijn man stond ik moederziel alleen op het schoolplein en durfde niemand me aan te spreken.
Zoektocht naar het waarom
Mijn kinderen en ik hebben allemaal de nodige rouwarbeid verricht. Ik heb veel gehad aan rouwspecialisten en lotgenoten. Met hen kon ik de nachtmerries bespreken, de schuldgevoelens. Ook zij bleken dat te hebben. We zijn inmiddels dertig jaar verder en het blijft een proces. Toen ik kort geleden oma werd van ons eerste kleinkind, kwam er een nieuwe golf verdriet op. Ik dacht: kijk nou eens wat je mist. Mijn kinderen zijn inmiddels volwassen en zoeken nog met regelmaat naar het waarom. Het doet wat met een kind als een ouder niet meer wil leven en niet voor hen kiest. Wat niet meehelpt is dat mijn kinderen nog zo jong waren toen het gebeurde. Zij herinneren zich niet de man die ik heb leren kennen en waar ik ooit zoveel van hield. Zij herinneren zich vooral een zieke vader die volledig de weg kwijt was.
Zelf voel ik geen boosheid, al had het wat jaren nodig voordat ik de liefde kon voelen die er aan het begin van onze relatie zo was. Pijnlijk dat een leven zo moet eindigen. Pijnlijk dat het rouwproces zo lang heeft geduurd. En fijn dat er tegenwoordig meer oog, oor en aandacht voor is.
