Meriam: “Rouwen is moeilijk, maar er voor iemand zijn die rouwt, dat is ook zoeken. Hoe vul je als omgeving het gat op dat iemand achterlaat?”
Meriam weet hoe het is om een dierbare te verliezen. Ondanks haar eigen ervaringen met rouw worstelt ze met het rouwproces van mensen in haar omgeving. Hoe sta je iemand zo goed mogelijk bij na een overlijden? Kun je het wel goed doen? “Rouwenden voelen zich vaak in de steek gelaten door hun omgeving. Maar die omgeving kan je simpelweg niet aanvoelen wat iemand op welk moment nodig heeft. Door aannames ontstaan er misverstanden.”
Voor mijn 24e kende ik nog geen grote verliezen. Tot mijn moeder op 45-jarige leeftijd plotseling overleed aan een hartstilstand. Dat kwam hard en rauw binnen. Het was een tijd van overleven. Ik sprak er weinig over met mijn vader en zus, beiden geen praters. Als ik in de weekenden thuis was, kwamen de herinneringen aan mijn moeder juist naar boven. Maar de rest van het gezin zat op die momenten niet op mijn verdriet te wachten. Zij moesten het al de hele week met elkaar rooien. We zaten op compleet verschillende rouwsporen.
Ook nu, 25 jaar later, ben ik nog vaak met mijn moeder bezig. Het feit dat ik ouder dan haar ben geworden, spookt elke verjaardag door mijn hoofd. Ik ben niet bang voor de dood, maar besef wel dat het zomaar voorbij kan zijn. Dat zie ik als iets goeds; ik leef bewust. Ik geniet elke dag van wat ik heb en ben niet zozeer bezig met wat ik allemaal nog moet.
Aanvoelen wat iemand nodig heeft
Rouwen is moeilijk, maar er voor iemand zijn die rouwt, dat is ook zoeken. Hoe vul je als omgeving het gat op dat iemand achterlaat? Ik heb de afgelopen jaren vaker met de dood te maken gehad, zowel privé als in mijn werk als verpleegkundige. Het overlijden van de 15-jarige dochter van goede vrienden heeft de grootste impact gehad. Ouders die afscheid moeten nemen van hun kind, dat is met niets te vergelijken. Ik heb gemerkt hoe lastig het is om er op de juiste manier voor een ander te zijn. Ik sta voor mijn vrienden klaar, maar ik weet niet hoe het is om een kind te verliezen. Hoe weet ik of ik het juiste doe? En hoe voel ik aan ik wat zij op welk moment nodig hebben? Daar kunnen we gelukkig goed met elkaar over praten. Ik en mijn man hebben aangegeven: ‘We doen ons best, maar laat ons ook weten wat je nodig hebt’. We sturen ze kaartjes, we praten samen over hun dochter en ik stuur regelmatig een appje met de vraag hoe het vandaag gaat. Als ik dan terugkrijg dat ze het moeilijk hebben, dan vraag ik wat ik voor ze kan doen.
Er voor elkaar kunnen zijn heeft onze vriendschap verdiept
We hebben hierin met zijn vieren een weg gevonden. Ik kan zelfs zeggen dat het onze vriendschap heeft verdiept. Maar er zijn ook nabestaanden die moeilijker over hun verdriet praten. Die liever geen vragen krijgen, omdat ze dan aan hun verlies herinnerd worden. Ik lees vaak dat mensen na een overlijden teleurgesteld zijn. Dat ze zich eenzaam en in de steek gelaten voelen. Ik vraag me dan af: heb je dat ook uitgesproken? Weet jouw omgeving wat je nodig hebt? Door aannames ontstaan er misverstanden. Er is geen goed of fout in rouw. En zo is er eigenlijk ook geen goed en fout in hoe je een rouwende het beste helpt. In plaats van te oordelen, kun je de mensen om je heen tools geven om jou te helpen. En dan alsnog is het goed te beseffen dat rouwen per definitie eenzaam is. Na het overlijden van mijn moeder had ik veel steun aan mijn tante. Maar ook zij had verdriet om haar zus. En dat is weer een ander soort rouw dan de rouw die je als dochter ervaart. Het is toch iets waar je in je eentje doorheen gaat.
Loslaten als vorm van liefde
Wat me zo is bijgebleven toen de dochter van vrienden overleed, is de vrede die zij had met haar naderende dood. Ze zag af van levensverlengende chemotherapie en accepteerde dat de dood zich daardoor sneller zou aandienen. Haar ouders waren in staat om haar los te laten. Zij gunden hun dochter rust. Dat vind ik zo krachtig. Ze hebben heel bewust afscheid van elkaar kunnen nemen. Hun laatste momenten stonden in het teken van samenzijn. Als verpleegkundige zie ik dat mensen de dood van een geliefde maar moeilijk kunnen accepteren. We willen mensen zo graag bij ons houden, dat we niet inzien dat iemand niet meer te behandelen is. Wat je ziet is dat de stervende daardoor ook blijft vechten, geen ruimte voelt om rustig afscheid te nemen. Dat is zo zonde. Je mist zoveel moois met elkaar. Daarom zou ik mensen willen meegeven: ook loslaten is een vorm van liefde.