“Zelfzorg bij rouw. Het is zo makkelijk gezegd, maar een stuk minder makkelijk gedaan“
Natuurlijk weten we dat wanneer je rouwt het belangrijk is om gezond te eten, te bewegen en vooral niet te vergeten om op vaste tijden je tanden te poetsen. Maar in het land van rouw is niets meer vanzelfsprekend. Niet zelden doet rouw letterlijk pijn. Dit ondervond ook Susanne Hörchner nadat haar vader totaal onverwachts overleed dit jaar. De klap was niet alleen mentaal te voelen, maar ook fysiek. Hoe sta je dan letterlijk weer op van de grond en kom je weer vooruit?
Ik verwachtte een nieuwtje
Susanne: ‘Mijn vader is op 25 augustus overleden. Hoewel hij al jaren hartpatiënt was, heeft ook hij het niet aan zien of voelen komen. Die dag was hij aan het klussen in de badkamer. Hij had een extra boutje nodig en ging dat halen bij de doe-het-zelf-zaak. Op de terugweg liep hij nog even langs de bibliotheek om een paar boeken terug te brengen. Daar zakte hij voor de ingang in elkaar. De ambulance was snel ter plekke om hem te reanimeren en naar het ziekenhuis te brengen. Maar het heeft niet geholpen. Ik was die dag thuis en zag dat ik meerdere oproepen van mijn broer had gemist. Ik zag ook een bericht van mijn moeder waarin stond dat ik mijn broer zo snel mogelijk terug moest bellen. Wij zijn niet van die bellers, dus ik wist meteen dat het belangrijk was. Maar ik verwachtte een nieuwtje, niet dat ik te horen zou krijgen: “Suus, ik heb vervelend nieuws, papa is vanmiddag overleden.”’
Als een balletje ellende op de grond
‘Ik kon het niet geloven. Ik hoorde mezelf steeds weer zeggen: “Nee! Dat kan niet!” Allerlei stemmetjes in mijn hoofd gingen met elkaar in discussie: het kon niet, het kon wel! Tot ik mij ineens realiseerde: “Oh god! Mijn vader is dood!” Ik werd overvallen door allerlei fysieke reacties: gillen, schreeuwen, huilen, nee roepen. Als een balletje ellende lag ik op de grond te krijsen en om mij heen te schoppen en slaan. Na die eerste hysterische reactie kwam ik weer bij zinnen… met mijn broer nog steeds aan de lijn. Hij heeft mij toen rustig verteld wat er is gebeurd. Die avond zijn we nog naar het ziekenhuis gereden om onze vader te zien. Het was onwerkelijk hoe hij daar lag in dat bed met een ziekenhuishemd aan; bewegingsloos en met een andere kleur. Het was mij meteen duidelijk: daar lag niet mijn vader, alleen zijn lichaam. Die realisatie was ook goed, het maakt de dood werkelijkheid.’
“Op het moment dat iemand is overleden, ga je met terugwerkende kracht beseffen wat diegene voor je betekende”
Alleen de strikt noodzakelijke dingen
‘De eerste periode na het overlijden van mijn vader heb ik veel gehuild, terwijl er ook veel geregeld moest worden. Het huilen vond daardoor steeds tussendoor plaats. Daarna, na de uitvaart, was ik ineens alleen met mijn verdriet. Ik sprak met mezelf af dat ik al mijn verdriet mocht voelen en huilen wanneer dat spontaan opkwam. Je kan nu eenmaal niets doen om het verdriet minder te maken, behalve het toelaten. Dat kost energie. Daarom besloot ik mij op dat moment alleen nog te focussen op de strikt noodzakelijke dingen in mijn dagelijks leven en werk. De rest van mijn tijd en energie was voor mijzelf en het gedenken van mijn vader. Dit doe ik bijvoorbeeld in de vorm van kleine rituelen. Ik zorg daarbij altijd dat er iets van licht in is verweven; licht om mijn vader mee te geven op zijn vervolgweg. Ook omdat ik niet weet hoe die weg eruitziet.’
Rouwen is alles in beetjes oppakken
‘Weet je, pas als iemand er niet meer is, voel je de ruimte die iemand innam. Het is een onaangename realisatie. Ik weet nog dat mijn hart in het begin letterlijk zwaar aanvoelde, alsof er een vrachtwagen op mijn borst stond geparkeerd. Ik kon alleen nog maar oppervlakkig ademen. Maar wat wil je dan ook. Een deel van mijn basis, een deel van mij, viel weg toen mijn vader overleed. De hersenen hebben tijd nodig om zo’n groot verlies te bevatten. Het allemaal in een keer doorvoelen, dat zou te veel zijn. Dat kan je systeem niet aan. Rouwen is alles in beetjes oppakken en toelaten. Het viel mij op dat toen ik liet weten dat mijn vader was overleden, het netwerk om mij heen als het ware werd aangetrokken met warmte en liefde. Ik voelde mij gedragen in een zacht nest.’
“In het begin zal het niet altijd lukken goed voor jezelf te zorgen. Zo vergat ik de eerste zes weken om ook voor het slapengaan mijn tanden te poetsen”
Ruimte geven zonder oordeel
‘Op dit moment bevind ik mij in een fase waarin ik nóg meer naar binnen keer. Ik voel mij geborgen in het alleen zijn, de rust, en het leven zo simpel en overzichtelijk mogelijk houden. Ik ben ontzettend lief voor mezelf. Ik maak lekkere hapjes klaar, ik houd het huis op orde, en op die manier kan ik ook mijn werk goed doen. Het geeft een zekere rust die ik niet eerder in mijn leven heb ervaren. Soms vraag ik me weleens af: word ik nu niet een kluizenaar? Heb ik aan het einde van de rit nog wel iemand over? Word ik niet vergeten? Maar dat zijn vragen die er niet toe doen. Het gaat erom dat ik mezelf en mijn verdriet ruimte geef, zonder oordeel over hoe dat eruitziet. Want ondanks alle steun die ik heb ervaren, is nu het moment daar dat anderen verdergaan met hun leven. Terwijl mijn rouwproces nog in volle gang is. Dat is logisch. Eerst wordt het net om je heen aangehaald en daarna laten mensen je weer rustig zakken.’
Bijkomen van de dreun
‘De invulling van wat goede zelfzorg is, ligt bij jezelf. In het begin zal het niet altijd lukken goed voor jezelf te zorgen. Zo vergat ik de eerste zes weken om ook voor het slapengaan mijn tanden te poetsen. Het zat niet meer in mijn systeem. Ik moest bijkomen van de dreun die ik had gekregen. De kleinste dingen verdwenen naar de periferie. Maar na verloop van tijd ben ik weer gaan kijken naar wat terug kon keren. Je kunt zo’n periode ook zien als een experiment: wat voelt nog goed voor je en wat niet? Misschien wil je wel heel anders voor jezelf gaan zorgen. Zo ben ik uit de behoefte naar voeding die grondend is, appeltaarten gaan bakken in het weekend. Ik geniet met volle teugen van die huiselijkheid; de geur en de gezelligheid. En dan dat fantastische resultaat van vers appelgebak met goede en gezonde ingrediënten! Zoals biologische appels en volkoren meel. De specerijen die ik gebruik voor mijn taarten zijn heerlijk verwarmend. Dat kun je niet alleen goed gebruiken in de herfst, maar ook als je rouwt.’
Prioriteiten én appeltaarten bakken
‘Uiteindelijk is het enige wat helpt bij rouw: warmte, zachtheid en nourishment. Bij mij kwam dat in de vorm van prioriteiten stellen én appeltaarten bakken. Maar ook in de vorm van dankbaarheid. Ik snap nu wat rouw met een mens doet, omdat ik het zelf heb ervaren. Dat brengt ook meer verdieping in mijn werk als therapeut waarin ik onder andere Ayurvedische Massages geef met warme, medicinale kruidenoliën. Het is nu een nog groter voorrecht om anderen te ondersteunen in het verzachten en weer in balans komen. Ook, of juist, in tijden van rouw.’
Zelfzorgtips van Susanne:
- Geen trek? Probeer toch regelmatig (kleine beetjes) simpele, licht verteerbare en warme (zoete, zure of zoutige) voeding te eten en warm water te drinken. Denk aan: granenpapjes met gedroogd fruit en verwarmende kruiden, zoals kaneel.
- Ervaar je rusteloosheid, angst en nervositeit? Probeer te kalmeren door ademhalingsoefeningen te doen, de natuur in te gaan voor een rustige wandeling of jezelf (dagelijks) in te smeren met een warme olie, zoals sesamolie.
- Pijn en verdriet hebben de neiging zich vast te zetten in het lichaam wanneer je ze niet uit. Laat daarom alles toe wat gevoeld en gezien wil worden. Laat de tranen stromen en wees daarin heel liefdevol naar jezelf.