Ik weet niet meer wie ik ben
Identiteit is het verhaal dat we onszelf en anderen vertellen over wie we zijn. Vaak beseffen we pas wat onze identiteit voor ons betekent als er iets ingrijpends gebeurt, zoals het verlies van een dierbare. Dan blijkt dat rouw niet alleen gaat over het missen van een persoon, maar ook over het kwijt raken van een deel van onszelf. In dit artikel van Litsa Williams op de Engelstalige website What’s your Grief lees je over verschillende soorten identiteitsverlies die kunnen optreden na een overlijden, en wat je kunt doen als je jezelf daarin herkent.
We kunnen verschillende soorten identiteiten bezitten, die we bijvoorbeeld verbinden aan wat we doen, met wie we omgaan, wat we geloven en welke rol we vervullen.
je relatie-identiteit
Als we iemand verliezen, raken we vaak ook de rol die we hadden in die relatie kwijt. Je bent bijvoorbeeld niet langer “de partner van”, “de dochter van” of “de mantelzorger van”. Het kan voelen alsof je niet meer weet wie je bent zonder die ander. Ook wanneer de ander ziek wordt kan je identiteit al verschuiven: je wordt van partner ineens vooral verzorger. En na het overlijden vervalt ook die rol plotseling. Dat kan een groot gevoel van leegte en zinloosheid geven. Daarnaast verandert vaak ook je sociale omgeving na een verlies. Vrienden trekken zich soms terug, contacten verwateren. Het gevoel van verbondenheid dat eerst zo vanzelfsprekend was, kan ineens wegvallen. Ook dit kan van invloed zijn op je identiteitsgevoel.
Je werk-identiteit
Veel mensen halen een groot deel van hun identiteit uit hun werk: “Ik ben een leerkracht” of “Ik ben verpleegkundige”. Het zegt iets over je kennis, je netwerk en je dagelijks ritme. Als je stopt met werken kan dat voelen alsof je een deel van jezelf verliest. Soms is het verlies van een baan een direct gevolg van rouw: je zegt je baan op om voor iemand te zorgen, of je verhuist. Naast de rouw die je voelt om het verlies van een dierbare kan het verlies van je baan ook rouw veroorzaken.
Je spirituele identiteit
Of je nu religieus bent of jezelf als spiritueel ziet, ook deze kant van je identiteit kan door rouw veranderen. Sommigen ervaren juist meer verbondenheid, anderen krijgen te maken met een geloofscrisis of voelen zich vervreemd van hun gemeenschap. Als je altijd kracht of zingeving vond in je spirituele overtuigingen, kan het pijnlijk zijn als dat ineens wankelt. Je kunt je verloren of leeg voelen.
Je fysieke identiteit
Fysieke identiteit heeft te maken met hoe je je in de wereld beweegt: sporten, werken, zorgen, spelen, of opstaan zonder pijn. Als je lichaam niet meer meekan zoals voorheen, bijvoorbeeld door ziekte of ouderdom, dan kan dat invloed hebben op je zelfbeeld en je gevoel van eigenwaarde. Ook wanneer je iemand verliest die veel waarde hechtte aan zijn of haar fysieke capaciteit, maak je die worsteling over het verlies daarvan van dichtbij mee.
Je financiële identiteit
Misschien denk je bij identiteit niet meteen aan geld. Toch kunnen financiële veranderingen je zelfbeeld beïnvloeden. Bijvoorbeeld je trots als kostwinner of zelfstandige, of juist je angst als het financieel moeilijk wordt. Rouw kan leiden tot hoge kosten, het verlies van inkomen, of tot complexiteit rondom de erfenis en de gevolgen daarvan voor jouw financiële situatie. Financiële zekerheid (of het ontbreken daarvan) raakt aan je gevoel van controle, zelfstandigheid en rol binnen het gezin.
Je wereldbeeld-identiteit
Soms raakt rouw iets dat moeilijk te benoemen is, maar wat je wel diep voelt: je wereldbeeld. Was je altijd optimistisch, positief of goed van vertrouwen? Dan kan verlies dat beeld volledig op z’n kop zetten. Rouw kan ervoor zorgen dat je de wereld als minder veilig of rechtvaardig ziet. Je kunt cynischer worden of je afsluiten van anderen. Ook dat is een vorm van identiteitsverandering.
Wat kun je doen als je jezelf niet meer herkent?
Het belangrijkste om te weten is dat het beeld dat je van jezelf hebt na een verlies nooit meer precies wordt zoals vroeger. Maar dat betekent niet dat je een ‘nieuwe’ identiteit kunt opbouwen. Velen vinden veranderingen moeilijk. We houden van zekerheid, van weten wie we zijn en wat we doen. Maar naast alles wat je verloren bent, kunnen er ook nieuwe situaties ontstaan: andere relaties, nieuwe inzichten, onverwachte kracht. Dit zijn situaties die ook van invloed kunnen zijn op je zelfbeeld. Dit kan geleidelijk gaan, en het kan overlopen in de persoon die je dacht dat je was.
Sta eens stil bij wie je nu (geworden) bent. Schrijf het op, praat erover of maak bijvoorbeeld een tekening. Denk na over wat er veranderd is én wat je hebt meegenomen of opnieuw hebt ontdekt. Misschien ben je juist geduldiger geworden. Of heb je geleerd om hulp te vragen. Of ben je krachtiger dan je dacht. Identiteit is geen vaststaand geheel. Het groeit met je mee. Net als in rouw mag het wiebelen, schuiven en opnieuw vorm krijgen.
