Spirituele en psychologische behoeften tijdens rouw
Hoewel holistische benaderingen in de zorg steeds meer erkenning krijgen, is spiritualiteit toch vaak een onderbelicht aspect. Zeker in rouw is dit een gemis. Om volledig te helen is het nodig om aandacht geven aan álle delen van onszelf, en dus ook aan het spirituele deel. Kate Meyer is predikant en gediplomeerd counselor. Zij benadrukt in het artikel The Missing Link: Spirituality and Grief op de Engelse website What’s your Grief? het belang van spiritualiteit in het rouwproces.
Spiritualiteit is verbinding en betekenisgeving
Of je nu religieus bent of niet, ieder mens is spiritueel. Het is het deel van jezelf waarmee je je verbonden voelt met de aarde, met anderen, met jezelf, en misschien ook met een ‘hogere’ energie. Spiritualiteit is je afvragen wat de betekenis is van het leven of waarom iets gebeurt. Juist in tijden van verlies en verdriet komt die vraag naar betekenis vaak naar boven. Ook wanneer spiritualiteit voor jou is verbonden met religie, kan dat van betekenis zijn in je rouwproces.
Twee richtingen
Welke rol spiritualiteit in rouw speelt kan twee richtingen opgaan. Rouw moet volgens Meyer zowel vanuit psychologische als spirituele invalshoeken worden benaderd en daarom is het goed om beide richtingen te omarmen. De Amerikaanse psychotherapeut John Welwood beschreef de eerste richting als de ‘spirituele bypass’: dit komt voor wanneer we ons geloof of spirituele overtuigingen inzetten om ons verdriet en psychische pijn te vermijden. Hierdoor krijgt het verdriet nauwelijks de ruimte.
De tweede richting is precies het tegenovergestelde daarvan: we richten ons uitsluitend op de psychische aspecten van onze rouw en vermijden juist alles wat met spiritualiteit te maken heeft. Maar rouw schudt niet alleen gedachten en gevoelens, maar ook geloof en overtuigingen door elkaar. Veel mensen gaan in zo’n periode juist twijfelen, of ervaren een verschuiving in de manier waarop ze het leven zien of hun geloof beleven.
Het is goed om je af te vragen welke richting je inslaat. En om te onderzoeken of het je helpt verder te komen wanneer je meer of juist minder spiritualiteit in jouw rouwproces integreert.
Ruimte voor alle kanten van rouw
Rouw vraagt om ruimte voor alle aspecten daarvan. Voor spiritualiteit en twijfel. Voor het gevoel van geborgenheid en het gevoel van verlaten zijn. Voor vertrouwen in je spiritualiteit en afstand ervan. Door jezelf toestemming te geven om al deze aspecten te ervaren, geef je jezelf de ruimte om te helen. Zo voorkom je dat je in een keurslijf van ‘hoe het zou moeten’ vast komt te zitten, wat soms in religieuze omgevingen kan voorkomen.
Onderzoek je vragen, zonder oordeel
Tijdens rouw kunnen grote levensvragen opkomen. Dat is soms nodig: de wereld om je heen is veranderd en de grond onder je voeten voelt instabiel. Neem je tijd om je eigen fundament opnieuw te onderzoeken en te ontdekken waar je staat.
Zoek het gezelschap van mensen die je vertrouwt en die je vanuit mededogen en begrip ruimte geven om de vragen te stellen die je hebt. Je hoeft het niet alleen te doen en je hoeft geen genoegen te nemen met de geijkte antwoorden.
Rouw is pijnlijk, maar niet onmogelijk
Spiritualiteit kan het ontbrekende stuk zijn dat je tegenhoudt om écht verder te komen in je rouwproces. Vooral wanneer religieuze overtuigingen bepalen hoe je met verdriet en emoties mag of moet omgaan, of zelfs of je wel mág rouwen. Wanneer je ooit in je leven hebt gerouwd, weet je waarschijnlijk: zwaar betekent nog niet onmogelijk. Rouw is misschien wel het meest rommelige proces dat er is. Het is ook niet het meest ideale moment om fundamentele vragen te stellen. Maar rouw wacht nooit op het ideale moment.
Het is van groot belang om ruimte en tijd te creëren om spirituele vragen te onderzoeken, als een stap naar genezing en groei in het rouwproces. Zo ben je in staat om zonder oordeel door spirituele overtuigingen en twijfels te navigeren.