Waarom voel ik me zo schuldig sinds mijn dierbare overleden is?
‘Ik had vaker moeten bellen’. Of: ‘Ik had meer moeten doen toen hij ziek was’. In het artikel Why grief is a breeding ground for guilt legt psycholoog Jonice Webbuit hoe rouw een voedingsbodem kan zijn voor schuldgevoelens.
Schuldgevoelens: het verdriet dat je verzwijgt
Als we praten over rouw, denken we vaak aan verdriet, gemis of een gevoel van leegte. Maar er is ook een ander aspect van rouw waar niet veel over gesproken wordt: schuldgevoel. Het idee dat je iets verkeerd hebt gedaan. Dat je tekort bent geschoten. Of dat je meer had moeten of kunnen doen.
Schuldgevoel is een veelvoorkomend onderdeel van rouw. Alleen al het besef dat je je schuldig voelt, kan zwaar drukken. Zelfs wanneer je rationeel wéét dat het onterecht is, maakt dat het gevoel nog niet minder heftig.
Waarom rouw en schuldgevoel soms samengaan
Rouwen is niet alleen verdriet om het verlies, maar ook het proces van betekenis proberen te geven aan wat er is gebeurd en waarom. Je denkt terug: Wat betekende deze persoon voor mij? Wat had ik anders kunnen doen? Heb ik genoeg laten zien dat ik om hem of haar gaf? Bij dit soort vragen kunnen schuldgevoelens makkelijk ontstaan. ‘Had ik hem kunnen redden als ik eerder had ingegrepen?’ ‘Ben ik een slecht mens omdat ik ook opgelucht ben dat het lijden voorbij is?’ ‘Waarom heb ik nooit écht gezegd hoeveel ik van haar hield?’ Dit soort vragen maken rouwen zwaar en ingewikkeld.
De invloed van je jeugd
Sommige mensen zijn gevoeliger voor schuldgevoelens dan anderen. Een belangrijke factor hierin kan emotionele verwaarlozing in de jeugd zijn. Wanneer je bijvoorbeeld bent opgegroeid met ouders die weinig oog hadden voor jouw gevoelens, dan heb je mogelijk moeite om emoties te herkennen, benoemen en te verwerken. Hierdoor kun je in je volwassen leven, en zeker bij ingrijpend verlies, vastlopen in schuldgevoelens. Ook wanneer je (te) streng bent voor jezelf en moeite hebt met zelfcompassie, loop je een groter risico om schuldgevoelens te ontwikkelen. Na een verlies kan die zelfkritiek namelijk extra hard toeslaan, waardoor je schuldgevoelens versterkt worden.
Wat kun je doen met schuldgevoel?
Schuldgevoel ontstaat vaak onbewust, zeker als je van jongs af aan hebt geleerd je gevoelens te onderdrukken. De eerste stap is je schuldgevoelens te herkennen. Vraag jezelf af: Is dit gevoel inderdaad waar? Of oordeel ik te streng over mezelf? Stap twee is erkennen dat ook die schuldgevoelens ertoe doen. Misschien heb je geleerd ze te negeren, maar emoties worden draaglijker als je ze niet uit de weg gaat, maar juist aandacht geeft. Rouwen betekent er doorheen gaan, niet met een boog er omheen.
Bekijk jezelf met mildheid
We vergeten soms dat we in het verleden keuzes hebben gemaakt met de kennis en mogelijkheden die we toen tot onze beschikking hadden. Achteraf is het natuurlijk makkelijk oordelen. Maar op dat moment deed je wat voor jou goed voelde. Nam je de beslissingen met de kennis die je had. Gun die eerdere versie van jezelf begrip in plaats van kritiek.Wees dus vooral realistisch: we hadden allemaal andere keuzes gemaakt als we de toekomst hadden kunnen voorspellen.