Als rouwprofessional is het belangrijk om veel aandacht te besteden aan de verstoorde gezinsdynamiek

“Wat verschrikkelijk voor je ouders!” Voor wie een broer of zus* is verloren, is deze opmerking net zo herkenbaar als pijnlijk. Want hoe reageer je? “Ja, inderdaad”, zullen de meesten beamen en er vervolgens het zwijgen toe doen. Een enkeling zal hieraan toe durven te voegen: “Voor mij is het ook verschrikkelijk.” Krachtige woorden in een maatschappij waarin rouw om een overleden broer/zus nog maar nauwelijks wordt (h)erkend. Ook in de praktijk van de rouwprofessionals krijgt dit onderwerp pas sinds kort meer aandacht. Dit artikel geeft rouwprofessionals meer inzicht in en handvatten voor de begeleiding rondom rouw na het verlies van een broer/zus.  

*In dit artikel kun je broer/zus ook lezen als meervoud: broers/zussen

Wie ben je en waar sta je

Wie een broer of zus verliest, verliest niet alleen een dierbaar iemand, maar in veel gevallen ook zijn of haar plek in het gezin; de gezinsdynamiek is veranderd. Want wie ben jij én waar sta jij als je broer/zus er niet meer is? Ben je nog steeds het tweede, derde, jongste, oudste kind? Zijn hier – bewust of onbewust – verwachtingen en verplichtingen aan verbonden? Wil je daar gehoor aan geven? Kún je daar gehoor aan geven? Ook verschilt de impact van het verlies van een broer/zus per levensfase. In de begeleiding rondom deze vorm van rouw, is het dan ook belangrijk om af te stemmen op de levensfase waarin iemand zich bevindt of bevond op het moment van het verlies.

Een leven aan herinneringen

Het overlijden van een broer/zus voor je geboorte kan al impact hebben. Onbewust kan van je verwacht worden dat je de plek van je overleden broer/zus inneemt. Een veilige hechting komt hierdoor in het gedrang. Overlijdt een broer/zus wanneer je nog een peuter of kleuter bent, dan heb je nog helemaal geen besef van de onherroepelijkheid van de dood. Je staat midden in het leven en wilt spelen. Maar het verdriet dat je om je heen ervaart, kan voor kleine schouders veel te zwaar zijn om te dragen. Een terugval in de ontwikkeling is dan niet ongewoon. Oudere kinderen en jongvolwassenen zijn zich juist weer heel bewust van het verlies van een broer/zus. Het komt vaak voor dat zij zich verantwoordelijk voelen om hun (verdrietige) ouders zoveel mogelijk te ondersteunen. Het gevolg is dat een deel van hun jeugd en aansluiting met leeftijdsgenoten wegvalt. Ben je volwassen als je broer/zus overlijdt, dan word je als nabestaande enigszins vergeten. De aandacht gaat meestal uit naar de ouders en het gezin dat je broer/zus misschien had. Maar jij bent iemand verloren waarmee je een leven aan herinneringen deelt. Ben je op hoge leeftijd als je een broer/zus verliest, dan word je vaak helemaal vergeten. Het wordt als ‘vanzelfsprekend’ gezien dat oudere mensen overlijden. Waarom zou je dan rouwen? Maar de eenzaamheid is groot als iedereen om je heen overlijdt en je zelfs je vroegste herinneringen niet meer kunt delen met je broer/zus.

Iedereen heeft verdriet

Als rouwprofessional is het belangrijk om veel aandacht te besteden aan de verstoorde gezinsdynamiek en hoe deze te helen wanneer een kind/broer/zus is overleden. Het is goed om te benadrukken én erkennen dat iedereen verdriet heeft. Allen zijn dezelfde persoon verloren waar zij een unieke band mee hadden. Een extra dimensie voor een broer/zus is echter dat er ook gerouwd wordt om het verstoorde gezinsleven; het familiesysteem dat is aangetast. Het is hard werken om de eigen plek weer in te kunnen nemen binnen een gezin waarin alle verhoudingen zijn verschoven. Besteed in de begeleiding daarom extra aandacht aan de volgende punten:

  • Rouwruimte. Vaak wordt een rouwende broer/zus niet gevraagd hoe het met hem/haar gaat. Hier hebben zij wel behoefte aan. Door het niet zelf kunnen uiten van deze behoefte wordt er geen ‘rouwruimte’ ingenomen. Oefenen met het inzetten van ‘positieve zelfspraak’ kan dan helpend zijn (in positieve bewoordingen uiten waar je behoefte aan hebt).
  • Verlate rouw. Een achtergebleven broer/zus heeft vaak de neiging om zichzelf op de achtergrond te plaatsen, niet in het minst omdat hun rouw vaak niet (h)erkend wordt. Rouwen kan dan verlaat optreden, soms wel tientallen jaren later.
  • Rouwtaal. Het uitleggen van theorie is een belangrijk aspect van rouwbegeleiding, het verschaft inzichten in het rouwproces. Ontwikkel hierop je eigen taal, met behulp van metaforen, zodat wat je vertelt ook echt aankomt.

Wil je je verder verdiepen in rouw rondom het verlies van een broer/zus?

Hier zijn enkele literatuurtips:

Meer literatuuraanbevelingen vind je op de website van Stichting Broederziel.

 

Dit artikel is geschreven n.a.v. het webinar ‘Rouw bij verlies van een broer/zus’ op 20 november 2024 door Stichting Broederziel op initiatief van Vereniging leven met dood.

Bronnen & verder lezen

Laat een reactie achter

Uw e-mailadres wordt niet weergegeven.