Kun je rouwen voorafgaand aan een verlies?
Anticiperende rouw (ook wel voorbereidende rouw) is het verdriet dat iemand ervaart vóór een ingrijpend verlies plaatsvindt. Meestal gaat het om het vooruitzicht van het overlijden van een dierbare, en soms ook van jezelf. Maar het kan ook gaan om ander verlies, zoals een echtscheiding, een diagnose van een chronische ziekte of het verlies van een baan of een huisdier.
Rouwen voor een verlies
In tegenstelling tot rouw na een verlies, ontstaat anticiperende rouw vaak al direct na een confronterende gebeurtenis. Denk aan een diagnose, een slecht nieuws-gesprek, of het besef dat er geen genezing meer mogelijk is. De rouw die volgt, is niet altijd rationeel of voorspelbaar. Het is vaak een mengeling van verdriet, angst, hoop, frustratie en machteloosheid. Voor jongere mensen kan deze vorm van rouw extra zwaar zijn. Uit onderzoek blijkt dat jongvolwassenen rouw vaker ervaren als ‘het einde van alles’, juist omdat zij nog minder vaak met verlies zijn geconfronteerd.
Je kunt anticiperende rouw ervaren bij onder meer:
- Een medische diagnose, zoals kanker, Alzheimer of MS
- Zwangerschapscomplicaties of geboorteafwijkingen
- Het proces naar palliatieve zorg of hospice
- Zorg voor een kind met een ernstige aandoening
- Levensveranderende medische ingrepen
- Een scheiding of het uit huis gaan van een kind
- Verhuizen of afscheid van een vertrouwde omgeving
- Het verlies van een baan
- Het verlies van een huisdier
Naast het emotionele aspect kunnen ook financiële zorgen, schuldgevoelens of angst onderdeel zijn van deze rouw. Je kunt bijvoorbeeld denken: “Wat als ik achterblijf en het niet red?” of “Wat als mensen me straks in de steek laten?”
Verschil met rouw na het verlies
Hoewel anticiperende rouw en rouw na een verlies veel gelijkenissen tonen, is er een belangrijk verschil:
- Bij gewone rouw reageer je op het verlies dat al heeft plaatsgevonden.
- Bij anticiperende rouw voorvoel je het verlies en probeer je ermee om te gaan terwijl het nog in de toekomst ligt.
Je emoties kunnen grillig verlopen, met dagen van intense spanning afgewisseld door ogenschijnlijke rust. Veel mensen ervaren het als een emotionele achtbaan, omdat hoop en wanhoop elkaar soms snel afwisselen.
Signalen en symptomen
Anticiperende rouw kent veel gezichten. Herkenbare symptomen zijn:
- Plotselinge huilbuien of overmand worden door verdriet
- Angst, prikkelbaarheid of boosheid
- Schuldgevoel, bijvoorbeeld over de wens dat iemand ‘mag gaan’
- Het gevoel dat je er alleen voor staat
- Je terugtrekken uit sociale contacten
- Je obsessief zorgen maken of je fixeren op de zieke of het verlies
- Het voortdurend ‘oefenen’ of inbeelden van de dood
Fysieke klachten zoals hartkloppingen, trillen of slaapproblemen kunnen daarbij horen. Veel mantelzorgers of partners voelen zich opgebrand, leeg of machteloos.
Helpt anticiperende rouw bij het omgaan met verlies?
Onderzoekers zijn verdeeld over de vraag of anticiperende rouw helpend is bij het omgaan met het verlies of het eerder belemmert. Het antwoord is: dat verschilt per situatie en per persoon. Voor sommigen is het een betekenisvolle manier om zich voor te bereiden, zaken af te ronden en betekenisvol afscheid te nemen. Ze kunnen hun gevoelens uitspreken, misverstanden rechtzetten of simpelweg nog een keer “ik hou van je” zeggen. Anderen ervaren het als een langdurige emotionele uitputtingsslag die voorafgaat aan de ‘echte’ rouw. Wat je dan kunt ervaren is:
- Gevoel dat een deel van jezelf is gestorven
- Niet kunnen geloven dat het verlies echt is
- Je afsluiten voor herinneringen
- Het niet kunnen oppakken van je leven
- Gevoelloosheid of het gevoel van zinloosheid
‘Stappen’ van anticiperende rouw
Bij anticiperende rouw worden vaak de volgende vier stappen beschreven:
- Acceptatie: het besef dat het afscheid onafwendbaar is
- Reflectie: terugkijken op wat was, inclusief schuld, liefde en gemiste kansen
- Repeteren: voorbereiden op het moment van verlies en wat daarna komt
- Toekomstprojectie: nadenken over hoe je verdergaat met je leven
Hoe kun je omgaan met anticiperende rouw?
Het belangrijkste is: gun jezelf alvast die ruimte om te rouwen. Rouwen loopt niet via een uitgestippeld pad: iedereen doet dat op zijn of haar eigen manier. En je hoeft je er niet voor te verantwoorden.
Tips voor omgaan met anticiperende rouw:
- Praat met iemand die je vertrouwt
- Zoek contact met lotgenoten of een therapeut
- Bereid je praktisch en emotioneel voor op wat komen gaat
- Blijf hoop houden waar dat kan, maar wees realistisch en eerlijk over wat je voelt
Afscheid nemen is niet hetzelfde als stoppen met ‘houden van’. In de pijn van het loslaten kun je alvast een plek inruimen voor alles wat je dierbaar is — om voor altijd bij je te houden.