Mensen vermijden rouw om verschillende redenen
Als sociale wezens hebben we als mens onze sociale kring nodig om met rouw om te kunnen gaan. De realiteit is echter dat veel mensen die een dierbare zijn verloren het zichzelf niet toestaan – of die ruimte niet krijgen in hun omgeving – om te rouwen of om hun gevoelens openlijk te uiten. In zijn artikel Understanding common patterns of avoiding grief bespreekt de Amerikaanse rouwtherapeut, auteur en docent dr. Alan Wolfelt de meestvoorkomende vermijdingspatronen.
Eerst zelf aan de slag met je verdriet of – als dat niet lukt – je verdriet wegstoppen zijn rouwstrategieën die in onze westerse maatschappij veel gebruikt worden. Dat doen we niet bewust: in onze cultuur worden we al sinds de oudheid aangemoedigd om onze emoties te onderdrukken. Zo raadden de stoïcijnse filosofen hun volgelingen aan om niet te rouwen, in de overtuiging dat zelfbeheersing de juiste reactie op verdriet was. Terwijl het kunnen uiten van je verdriet en het erkennen van je emoties essentieel is om na verloop van tijd met het verlies verder te kunnen leven. Door rouw uit de weg te gaan ga je niet alleen jezelf, maar ook de mensen in je omgeving uit de weg. En uiteindelijk kunnen vermijdingspatronen een negatieve invloed hebben op je geestelijke en lichamelijke gezondheid.
De mate waarin rouwvermijding schadelijk is, hangt samen met hoe lang en hoe hevig je je gevoelens ontkent. Doorgaans blijkt wel dat hoe langer deze periode duurt, des te schadelijker dit is voor je geestelijke en lichamelijke gezondheid.
Wolfelt beschrijft vijf typen rouwvermijders:
De uitsteller
De uitsteller schuift rouwen op de lange baan in de hoop dat het akelige gevoel vanzelf verdwijnt. Dit kan echter tot een opeenstapeling van emoties leiden die zich op een later moment op een ongezonde manier uiten. Het uitstellen gebeurt vaak onbewust en kan leiden tot een vicieuze cirkel waarin het verdriet steeds verder wordt onderdrukt, terwijl de omgeving dit ten onrechte ziet als een teken dat het goed met de uitsteller gaat.
De afschuiver
De afschuiver wijt de emoties van het eigenlijke verlies aan andere situaties. In plaats van het verdriet te erkennen, kan de uitsteller bijvoorbeeld klagen over problemen op het werk of in relaties en lijkt soms chronisch geïrriteerd en overstuur van de kleinste dingen. Dit gebeurt ook meestal onbewust. Sommige afschuivers raken verbitterd over het leven of over zichzelf, wat kan leiden tot zelfhaat en depressie.
De vervanger
De vervanger is iemand die na het verlies van een dierbare snel opnieuw investeert in een andere relatie of bijvoorbeeld in extra hard werken, om het verdriet te vermijden. Dit kan door buitenstaanders worden gezien als een gebrek aan liefde voor de overledene. In werkelijkheid probeert de vervanger de pijn van het verlies onbewust te vermijden.
De bagatelliseerder
De bagatelliseerder ziet rouw als iets om even snel te ‘verwerken’, zonder het echt te doorvoelen of ervaren. Het verlies lijkt de bagatelliseerder niet te raken. Hoewel hij of zij snel de dagelijkse routine weer lijkt op te pakken, stapelen de onderdrukte emoties zich op en veroorzaken lichamelijke en geestelijke spanningen.
De somatiseerder
De somatiseerder zet rouw om in fysieke klachten zonder duidelijke lichamelijke oorzaak. Dit onbewuste proces is bedoeld om emotionele steun te krijgen. Door zich te richten op de fysieke problemen vermijdt de somatiseerder het verdriet. Hoewel fysieke symptomen van rouw normaal kunnen zijn (zoals buikpijn, slapeloosheid of hartkloppingen), gaat het hier om vage lichamelijke klachten die voortkomen uit emotionele pijn.
Complexe rouw
Wanneer je rouw vermijdt, lijdt dit vaak tot complexe of onopgeloste rouw. Mensen ontlopen rouw om verschillende redenen, zoals een behoefte aan controle en zelfbeheersing, de angst voor pijn of om zich kwetsbaar of hulpeloos te voelen, of wanneer ondersteuning uit de omgeving ontbreekt. Dit vermijdingsgedrag kan leiden tot relationele problemen, chronische fysieke klachten, depressie, angst, en concentratieproblemen.
Om op een gezonde manier te rouwen is het belangrijk dat je je gevoelens kunt accepteren en op wat voor manier dan ook kunt uiten, ongeacht of de mensen in je omgeving vinden dat je snel weer de draad van je leven moet oppakken. Wanneer je je rouw onderdrukt, kan dit resulteren in ‘stille rouw’. En dat kan juist weer leiden tot een gebrek aan herkenning en steun in je naaste omgeving. Daarom is het ontzettend belangrijk dat we als samenleving rouw openlijk kunnen bespreken en we steun kunnen bieden aan iedereen die rouwt.